Recensie: De Genadigen

GEEF ZE VUUR. GEEF ZE ANGST. 

Fie leeft volgens één regel: zorg voor je eigen mensen. Ze behoort tot de Kraaien, de laagste kaste van het land. Ze worden opgejaagd, uitgespuugd door de bevolking, en ze hebben vrijwel geen rechten. Toch wordt er verwacht dat ze hun enige plicht vervullen: het ophalen en uit hun lijden verlossen van pestslachtoffers. Dus als Fie met haar Kraaien naar het paleis wordt geroepen voor de kroonprins, hoopt ze uitbetaald te worden voor de rest van haar leven. Als blijkt dat kroonprins Jasimir en zijn lijfwacht Tavin hun dood in scène gezet hebben, is Fie klaar om haar verlies te nemen – en misschien ook wel om hen te vermoorden. Ze besluit echter een deal met de prins te sluiten: zij beschermt hem tegen de meedogenloze koningin, prins Jasimir zal de Kraaien beschermen als hij eenmaal regeert. De vraag is of dat lukt, met een onvoorspelbare groep Kraaien, weerbarstige magie en het gevaar dat altijd op de loer ligt.


Dit betreft een recensie-exemplaar. Dit heeft onze mening echter niet beïnvloed. LET OP: deze recensie bevat spoilers!

Achterflap, cover en verdere lay-out
Kunnen we, voor we beginnen, allemaal een minuut stilte nemen om te appreciëren hoe ongelooflijk cool deze cover is? Deze cover is de wildste droom van veel fantasylezers. Meer woorden hoeven we hier niet aan te besteden: prachtig. De achterflap? Ook zeer goed: duidelijk en intrigerend.

Wat wél jammer is, is dat de Nederlandse vertaling de wereldkaart mist die de Engelstalige variant wel heeft. Bij high fantasy boeken kan je vaak een kaart vinden en hoewel het voor ons niet per se hóéft, is het altijd een leuk extraatje. En in dit geval is een kaart namelijk naast vet cool en mooi ook erg nuttig. In dit boek volg je de personages voor een groot deel op een reis - dan snap je wel waarom een kaart van pas kan komen. Maar losstaand daarvan? Vormgeving om van te smelten.

Schrijfstijl
Twee van ons hadden enorme moeite om in het boek te komen door de schrijfstijl. Het las erg stroef. We hebben het hier met name over de zinsbouw en de beeldspraak - dat laatste was regelmatig zo vreemd dat we uit het verhaal werden gehaald. Ook lazen de zinnen houterig. Naarmate we vorderden in het boek, verdween het stroeve. En de vreemde beeldspraak werd gelukkig ook gematigder. Livia daarentegen had er niet zo veel last van, dus het dit is ook een heel persoonlijke ervaring.

Worldbuilding
Bij dit boek is het toch enigszins belangrijk stil te staan bij de worldbuilding. Margaret Owen zet in De Genadigen een intrigerend land in elkaar waarin de maatschappij is opgedeeld in kasten en waarin bijgevolg een sterke hiërarchie heerst. Iedere kaste is vernoemd naar een vogelsoort en heeft een eigen geboorterecht. De hoogste kaste is die van de Feniksen; de laagste die van de Kraaien.

De indeling van de kasten en de benaming ervan is opvallend: vogelsoorten. Behalve de Feniks zijn het allemaal bestaande vogelsoorten. Het is origineel, zij het ook nogal uit de lucht gegrepen. Interessant vertaalt zich immers niet meteen naar logisch. Dat is hier ook het geval. Allereerst begrijpen we niet goed waarom de Feniksen als enige een mythische vogel in plaats van een bestaande vogel hebben als kaste-benaming. En is er überhaupt een fundering voor? Bestaan feniksen in die wereld? Waar kennen ze het van? Eveneens vragen wij ons af waarom de Feniksen - met als geboorterecht vuur - in hemelsnaam aan de macht zijn terwijl er letterlijk een kaste (die van de Zwanen) is die mensen kan manipuleren en controleren? Ook de heksenkraaien hebben een enorm machtige gave. Ze kunnen letterlijk elk geboorterecht van een andere kaste overnemen via tanden of andere beenderen. Daarmee zijn ze krachtiger dan welke kaste dan ook. Toegegeven, ze zijn met weinig, maar de Feniksen zijn met minder. Ze kunnen makkelijk met hun tanden mensen van andere kastes verslaan.

Daarnaast hebben kraaien geen geboorterecht - zo luidt het het hele boek door. Met andere woorden: hun goden hebben hun geen gave gegeven. Tegelijkertijd zijn de Kraaien echter - als enige kaste - immuun voor de pest die door het land woedt.  Als je geen risico loopt te lijden aan de meest dodelijke ziekte in je land, heb je dan écht geen gave? (NOTA: misschien wordt dit een plotpunt in het vervolg. We zijn benieuwd. Maar nu willen we even onze frustratie daarover uiten. Na een tijd wil je namelijk gewoon naar Fie schreeuwen dat ze wel een gave hebben, maar dat ze te zielig willen doen om het te zien!)

Verder wordt er telkens gerefereerd naar de goden die zogezegd voor de gaven hebben gezorgd, maar wordt er niet verder uitgeweid. We weten vrijwel niets van deze goden, behalve dat ze de gaven hebben geschonken. We weten niet eens waar ze precies voor staan en de personages staan ook niet lang bij ze stil. Op zich is dit niet erg, maar het viel ons wel op. We willen namelijk graag alles weten, muggenzifters dat we zijn. 

Alles bij elkaar is het zeker een interessante wereld, maar zit er best wat in dat beter uitgewerkt had moeten zijn. Het is te merken dat de auteur met zorg de wereld heeft geprobeerd op te bouwen, maar ze staat overal te kort bij stil om het ook daadwerkelijk goed te laten werken. Als je er minder diep in duikt is de wereld daardoor echter wel goed te volgen. Er zijn geen infodumps en het is duidelijk hoe de magie werkt. 

Personages
In dit onderdeel willen we even dankbaar zijn voor het hoofdpersonage, Fie, dat ongelooflijk rauw is en scheldt. Zeer geapprecieerd. Ook Jasimir vonden we een interessant hoofdpersonage. Toegegeven, hij heeft moeite om zijn wereldbeeld aan te passen en als we de fantasywereld op onze wereld spiegelen, kan je gerust zeggen dat hij enorm racistisch is. Maar door het verhaal heen zie je hem ontwikkelen, moeite doen om de ander te begrijpen en een beter mens worden. Hij was geen mooi karakter, maar hij was wel fascinerend, hoewel Fie het overwint met haar rauwe emoties en haar gerechtvaardigde woede jegens de oneerlijk verdeelde wereld. Tavin, de bemiddelaar, was in deze verhouding verrassend genoeg het minst interessant. 

Ondanks onze lof voor de personages, voelde het ergens ook typisch. De personages voelden regelmatig als pionnen die een punt duidelijk moesten maken. Fie en Jasimir hadden qua wereldbeeld niet verder van elkaar kunnen staan en hun discussies voelden eerder als discussies die te verwachten vielen - die zij als pionnen zijnde móésten voeren voor het punt dat de auteur wilde maken - dan een organische discussie die voortvloeide uit hun karakters. Anders verwoord: hun karakters leken zo te zijn gemaakt om deze discussies te kunnen voeren. Ze waren onvermijdelijk met hoe ze waren gevormd. Net zoals Tavin duidelijk een bemiddelaar was. Dit zorgde ervoor dat hoewel de personages duidelijke ideologieën en visies hadden, hun karakters - hun ménselijkheid - deels achterwege bleef.   

Inhoud
En dan komen we bij dit punt… Al is de worldbuilding interessant - op de meeste vlakken - en het hoofdpersonage vet cool, het verhaal trok ons niet. En om dat uit te leggen, enkele spoilers, dus lees on your own accord.

Ten eerste was dit boek, op de diversiteit met betrekking tot huidskleur en seksualiteit na, niet zo heel veel anders dan de meeste YA fantasy, met een plot waarin enkele tieners die uit heel verschillende groepen samenkomen om de slechte machthebbers in hun land tegen te houden. We zeggen niet dat dit slécht uitgevoerd was, dit plot - zeker niet! - maar het was niet zo speciaal als we hadden verwacht. Hoe het gepromoot werd, gaf ons echt de indruk dat dit super origineel en anders en nieuw ging zijn. Er was niks vernieuwends aan het plot. 

Ook kunnen we het niet laten om te benoemen: we weten niet of het een bewuste keuze was van de auteur, maar de personages werden… vrijwel niet beschreven. Hierdoor dachten we lange tijd dat de personages wit waren. Pas over de helft kregen we door dat sommige personages dat helemaal niet waren. Dat was wel jammer. In onze maatschappij is de norm immers ‘wit’, dus als een personage weinig tot niet beschreven wordt, gaan wij daar ook automatisch vanuit. Wél appreciëren we de diversiteit die de auteur erin heeft gestopt enorm. Zowel op het gebied van huidskleur als seksualiteit/geaardheid. Dat mag ook zeker gezegd worden.

Daarnaast is de liefdesrelatie zo… niet interessant. We voelden er allemaal niets voor. Het interessantste onderdeel was voor ons nog toen Fie gescheiden werd van haar boyfriend en opgescheept zat met de racistisch prins en die twee dus met elkaar moesten leren omgaan. Of Fie nu samen kon zijn met haar jongen, was oprecht niet iets wat ons veel kon boeien. In het dankwoord (dat niet vertaald is, maar een van ons die de Engelse versie had ons kon doorsturen) noemt de auteur dat ze normaal de liefdesrelatie laat sterven en oprecht, we keken er bijna naar uit.

Maar we lazen het wel alledrie uit, en waarom? Ten eerste is de familieband die hierin wordt neergezet heel mooi. Fie is misschien wees, maar alle Kraaien van haar troep zijn haar familie. Die familiebanden, die trouw, dat geloof in elkaar was super krachtig neergezet, in ieder geval voor wat we gewend zijn uit YA fantasy, en we konden allemaal goed voelen hoe Fie uiteen werd getrokken tussen het volgen van een belofte of het redden van haar familie. Daarnaast blijft het boek interessant genoeg om verder te willen lezen. 

Toch willen we nog adresseren dat in dit boek een zeer grote allegorie voor racisme en vooral racisme in de VS zit. De Kraaien (die altijd zwart dragen) worden namelijk systematisch achtervolgd, mishandeld, vermoord, verkracht door ‘De Heren van Oleander’ (die altijd wit dragen). De grote spiegeling aan de vreselijke gebeurtenissen in de VS waar de Kuklux-clan praktisch alle Afro-Amerikanen wil uitmoorden is overduidelijk, niet?

Maak hiervan wat je wil, want wij zijn nog steeds in dubio wat we hiervan dachten. Het was redelijk gebracht, maar zoals eerder aangehaald voelden de personages regelmatig statisch in hun discussies hierover. Hun punt was duidelijk, maar diepgang en complexiteit ontbrak. Ook de worldbuilding was een samenraapsel van verschillende concepten die niet altijd even goed samensmolten. Wellicht een voortvloeisel doordat de auteur racisme op deze schaal niet heeft meegemaakt (ze is nu eenmaal wit, daar kunnen we niet omheen). Natuurlijk betreft het hier een fictieve fantasy wereld, dus wordt niemand belet om erover te schrijven. Maar toch kunnen we er niet omheen dat het vreemd aanvoelt om deze echte problematiek, die nog heel levendig is, te fictionaliseren als witte auteur en van racisme naar discriminatie-problematiek om te zetten. In het boek is het geen racisme, maar discriminatie van hogere kaste naar lagere kaste. Je kunt je afvragen of iemand die helemaal niet weet hoe het is om in een kastesysteem te leven daarover kan schrijven? En dan ook nog op zo’n manier waarin het hele kastesysteem als puur en enkel slecht wordt afgebeeld terwijl het voor sommige mensen een nog steeds werkende en reële manier van leven is? 

We zijn in dubio, want op al die vragen, kan je natuurlijk geen eenduidig antwoord geven. Maar het is iets om over na te denken. Alles bij elkaar genomen geven we De Genadigen 2,5 sterren.

---

Phoenix, Livia en Sophie