Diversiteit; inmiddels een vaak voorkomende term in de YA-boekenwereld, maar waar staat het precies voor en waarom vinden we dit zo belangrijk? In dit artikel leggen we het in een notendop uit.

Waar staat het voor?

Het zal je misschien wel opgevallen zijn dat de meeste hoofdpersonages in boeken blank, hetero en fit/slank zijn. Een lichamelijke of geestelijke beperking zie je ook vrijwel nooit terug. In zekere zin zien we hetzelfde standaardpersonage keer op keer terugkomen in de boeken. We leven echter in een wereld met veel en veel meer mensen met een ander uiterlijk of achtergrond. Mensen die hun benen niet kunnen gebruiken en in een rolstoel zitten, mensen met donkere huidskleur en schuinstaande ogen,  mensen die zowel op jongens als meisjes vallen, mensen die blind geboren zijn en zo kan ik nog wel verder gaan. We leven in een super interessante wereld met allemaal verschillende mensen en toch zien we telkens dezelfde soort mensen terug. Met diversiteit willen we deze wereld vol met verschillende mensen terug laten komen in de geschreven verhalen.

Waarom is het zo belangrijk?

Er zijn verschillende redenen te verzinnen waarom diversiteit zo belangrijk is. Ten eerste: diverse mensen bestaan. Hoe je het ook wendt of keert, wij/zij zijn er. Er is dan ook geen excuus om iedereen in een verhaal blank, hetero en/of gezond (slank) te maken. Als je door Utrecht of Antwerpen loopt, kunnen er zo mensen uitgepikt worden die niet in dit plaatje passen. Ook fantasyverhalen ontkomen hier niet aan. Als er vampiers, elven, feeën en andere wezens in verhalen kunnen voorkomen (en die bestaan niet eens!), waarom kunnen ze dan niet donker of gehandicapt zijn? Waarom grenzen verbinden aan wat wel en niet kan in een fantasyverhaal?

Daarnaast brengt het – of het nou bewust is of niet – ook een boodschap over. Het kan ontzettend veel impact hebben voor een doof jongetje om zichzelf als held terug te zien in een boek. (En hem boeit het echt niet of die held er ingeschreven is voor de ‘politieke correctheid’). Diversiteit geeft kinderen én volwassenen de kans om ondanks hun beperking en/of oneerlijke positie in de wereld door hun diversiteit ook eens de held te kunnen zijn.

Tot slot hebben studies aangetoond dat door het lezen van fictieboeken mensen meer empathie ontwikkelen. We kunnen ons beter inleven in een ander als ze we over iemand die anders is dan ons hebben gelezen, of dit nu fictie is of niet. Alleen al door te lezen over andere werelden en mensen, wijzen we mensen met andere gebruiken minder snel af als ‘raar’ of ‘vreemd’. (Maar wat wil je ook, als we boeken lezen over cyborgs, weerwolven en engelen. Raar? Pfft, wat is nog raar voor ons). Stel je voor wat we voor elkaar kunnen krijgen als we steeds vaker diverse personages in deze boeken terugzien. Als we de werkelijke diverse wereld net zo omarmen als fictieve figuren. Als we diverse mensen het gevoel geven dat ze 'erbij' horen.

Hieronder hebben wij een aantal vormen van diversiteit genoemd. Mocht je dit lezen en het gevoel hebben dat er nog een begrip onduidelijk is of mist, laat het ons dan vooral horen.

begrippenlijst

​Seksuele geaardheid
LGBTQ+: van oorsprong een Engelse afkorting die staat voor Lesbian, Gay, Bisexual, Transgender, Queer & more. (De termen lesbian en gay spreken waarschijnlijk voor zich, de rest wordt hieronder uitgelegd.) ‘More’ duidt erop dat er meerdere identiteiten bestaan die niet specifiek genoemd worden en afwijken van de norm (hetero).
Biseksueel: een persoon die zich tot twee genderidentiteiten aangetrokken voelt. Over het algemeen is er sprake van aantrekkingskracht tot mannen en vrouwen.
Panseksueel: deze persoon is ‘genderblind’ en zowel gender als sekse bepalen niet tot wie zij zich aangetrokken voelen.
Queer: een term die gebruikt wordt door mensen die zich niet in een hokje willen plaatsen, wordt vaak gebruikt om aan te geven dat men niet hetero is.

Romantische geaardheid
Naast seksuele geaardheid, bestaat er ook romantische geaardheid. Seksueel staat voor de seksuele aantrekkingskracht die iemand ervaart - zou ik met iemand van dit geslacht seks willen hebben of niet? En romantisch voor de echte aantrekkingskracht, het ‘verliefd’ worden op mannen, vrouwen, beiden of misschien niemand.  Iemand die ‘pan’ is, is naar alle waarschijnlijkheid zowel panseksueel als pan-romantisch, maar seksuele en romantische geaardheid kunnen van elkaar verschillen. Iemand kan zich zelfs tot niemand aangetrokken voelen.

Aseksueel: er is een ontbreken van seksuele geaardheid. Er is een gebrek aan seksuele aantrekkingskracht of seksueel verlangen.
Aromantisch: er is een ontbreken van romantische geaardheid. Er is een gebrek aan romantische aantrekkingskracht of romantisch verlangen.

Zowel aseksueel als aromantisch zijn een spectrum. Iemand kan bijvoorbeeld demiseksueel zijn en alleen een seksuele aantrekkingskracht voelen zodra zij een emotionele connectie hebben met iemand.

Huidskleur:
POC: ‘People of Color’, oftewel getinte, bruine en zwarte mensen met een niet-Westerse achtergrond.
Gender:
Cisgender: iemand waarvan de seksuele identiteit overeenkomt met zijn of haar biologische geslacht.
Transgender: een persoon wiens biologische geslacht niet overeenkomt met het geslacht dat hij/zij zich voelt.
Genderqueer: een overkoepelende term voor genderidentiteiten die zich niet exclusief mannelijk of vrouwelijk noemen. Een aantal voorbeelden: bigender (twee genders hebben, bijvoorbeeld zowel mannelijk als vrouwelijk), agender (Het ontbreken van een gender), een derde geslacht of genderfluid zijn.
Genderfluid: iemand wisselt tussen genderidentiteit en voelt zich bijvoorbeeld het ene moment mannelijk en het andere moment vrouwelijk. Deze wisseling gaat over het algemeen willekeurig.
​
Geestelijke of lichamelijke beperking:
Naast diversiteit in gender en geaardheid, is er ook diversiteit in geestelijke of lichamelijk gesteldheid. Er zijn tientallen ziektes en aandoeningen, maar veelvoorkomend in de literatuur zijn momenteel onder andere de depressie, posttraumatische stressstoornis, angststoornis en verscheidene eetstoornissen. Ook komen protheses met enige regelmaat voor. Sommige beperkingen zijn aangeboren of voor de rest van iemands leven, anderen zouden weer kunnen verdwijnen. De mate waarop een beperking iemands leven beïnvloedt is varieerbaar.

Uiterlijke kenmerken:
De meeste personages in verhalen zijn slank en als personages iets ‘voller’ zijn dan draait vaak een deel van het verhaal over zelfacceptatie of over hoe hij of zij afvalt en gelukkig wordt. Diversiteit in uiterlijk geeft ons personages in alle vormen en maten, want er zijn geen maten die aangeven hoe gezond mensen zijn. Veel verhalen die dit thema aankaarten gaan over ‘body positivity.’

Body positivity movement: een beweging die zich inzet voor lichaamsrespect. Mensen zouden niet moeten worden beoordeeld op bijvoorbeeld hun gewicht of de keuzes die zij maken met betrekking tot hun uiterlijk zoals tatoeages en lichaamshaar. Het accepteren van elk lichaamstype is een belangrijk onderdeel van deze beweging die zich afzet tegen schoonheidsoordelen.

meer lezen?