Stop met retellings: Liever Coco dan Cinderella

Recentelijk is het mij ter ore gekomen dat Disney van plan is van vrijwel elke tekenfilm een live-action retelling te maken. Inmiddels zijn Cinderella, Beauty & The Beast en Jungle Book de revue al gepasseerd, en ook eerder heeft Disney al live-action vertalingen van hun eerdere films gemaakt: denk aan Alice in Wonderland en Maleficent. Verder op de planning staan Mulan, Alladin, The Lion King, The Little Mermaid, Dumbo, Snow White, Pinokkio, The Sword in the Stone, Peter Pan, Winnie The Pooh en Lady and the Tramp.
Natuurlijk is het niks nieuws dat Disney andere verhalen als basis gebruikt voor zijn films. Sterker nog, dat feit is juist waar Disney zo groot door is geworden. De allereerste Disneyfilms zijn films als Snow White, Pinokkio, Dumbo en Bambi, allen gebaseerd op een sprookje of (kinder)boek. Pas in 1994 claimde Disney zijn eerste originele verhaal te hebben gemaakt met The Lion King. The Lion King werd een van Disneys allergrootste successen en bracht bij zijn eerste release 987 miljoen dollar op. En nog steeds kan de wereld er geen genoeg van krijgen — er zijn musicals, merchandise, sequels en nu staat er dus zelfs een live-action remake op het programma voor 2019. Maar is al deze roem wel terecht?
​
In 1950 maakte Osamu Tezuka, een Japanse striptekenaar, zijn op een na best verkopende stripboekenreeks Kimba the White Lion, ook wel bekend als King of the Jungle. Het verhaal van de manga volgt een wit leeuwenwelpje genaamd Kimba die door de dood van zijn vader, de koning van de jungle moet worden. Met hulp van een oude aap die zijn vader ooit geadviseerd heeft, een bemoeierige vogel en een komisch duo eist hij zijn koninkrijk op en staat tegenover een leeuw met zwarte manen en een litteken die de troon heeft bestegen in Kimba’s afwezigheid. Goh, waar kennen we dat van?*

de Kimba/Simba controverse

Of The Lion King echt origineel kan worden genoemd, is dus sterk de vraag. Disney heeft nu eenmaal een sterke drang naar vertaling in plaats van creatie. En wie geeft ze eens ongelijk: hun hele imperium is gebouwd op de vertellingen van anderen — retellings zijn hun ding.

Maar niet alleen Disney houdt van retellings en reboots. Ik heb even wat gerekend: van de 57 meest geanticipeerde films van 2019 zijn 47 films gebaseerd op iets anders: dat kan een eerdere franchise of kunstwerk zijn (een tv-serie, videogame, speelgoed, boek, stripboek, graphic novel) of een reboot, retelling, sequel of prequel van iets anders. Dat betekent dat er in totaal slechts tien films ‘origineel’ kunnen worden genoemd. Dat is een schamele 17,5%. Uiteraard zeg ik niet dat dit geen leuke, goeie of mooie films kunnen zijn: ik zeg alleen dat dus slechts 17,5% van de films het aandurft een origineel verhaal te verfilmen. Mijns inziens is dat getal bizar klein.
Waarom, vraag je je nu vast af, zijn zoveel films gebaseerd op andere dingen? Eigenlijk is het heel simpel. Films zoals Toy Story 4, alles uit de Marvel-reeks en Star Wars de Zoveelste hebben allemaal al een enorme schare aan fans. Fans van Marvel zullen, ongeacht de kwaliteit van de film, altijd weer in de bioscoop zitten voor de volgende film. Fans van Pixar (waaronder ikzelf) gaan maar wat graag naar het derde deel van How To Train Your Dragon, omdat ze weten dat de eerste twee delen tof waren. En ook The Smurfs, Angry Birds The Movie en The Emoji Movie vallen onder dit rijtje (want iedereen kent emoji’s, toch?! Dan moeten ze wel naar deze film komen!!1!)
​
Natuurlijk wil ik niet zeggen dat alle reboots, retellings, sequels en prequels per definitie slechte films zijn. Er is niks leuker dan herhaling (wat zijn we toch gewoontedieren, met z’n allen) en we weten allemaal hoe fijn het is je favoriete serie nog een keer te kijken, of te kunnen hypen over de zoveelste Star Wars film die uitkomt, of om je favoriete boek verfilmd te zien worden op het grote doek. Sterker nog, er zijn een paar pareltjes van reboots en niet-originele films en series waar ik ontzettend fan van ben. Denk aan de recente reboot van de 80’s animatieserie Voltron (nu getiteld: Voltron: Legendary Defenders) of de uitstekende film The Lego Movie (ik weet het, het klinkt crap maar het is oprecht een hele goeie, leuke film, GO SEE IT!). Jammer genoeg gaat het heel vaak ook flink mis — en de schade is dan des te erger, omdat je de hele fan-base achter je aan krijgt als je hun geliefde franchise de modder in sleurt. Een alombekend voorbeeld is de film The Last Airbender; een recentere controverse is de fuzz die ontstaan is door de geplande reboot van de 80’s cartoon Thundercats — die eruitziet als de mislukte baby van Adventure Time en de originele Thundercats met een cal-arts sausje erover:
​

de originele 80's Thundercats

de 2011 Thundercats reboot

de 2019 Thundercats reboot

Maar echt origineel zal een retelling nooit worden. In het beste geval zal het het origineel (slechts) kunnen verrijken, in het slechtste geval zal het fandom exploderen en je voor dood verklaren. Over het algemeen leunen retellings echter hevig op de al bestaande fanbase. Persoonlijk vind ik dat nogal lui (denk maar aan al die sequels die iedereen alweer vergeten is), maar omdat het dikwijls relatief goed werkt, blijft men het maar doen. Want waarom moeilijk en ambitieus zijn als je ook gewoon kunt meeliften op het succes van een eerdere film?
Oftewel: het maken van een originele, nieuwe film is een sprong in het diepe. Soms gaat dat goed,  bijvoorbeeld bij Frozen (die — ik weet het — ook gebaseerd was op een sprookje, maar toch een stuk origineler was dan bijvoorbeeld Snow White), en creëert het een enorme frisse wind die het animatiegenre flink opschudt. Soms pakt het minder goed uit en verdwijnt de film in de vergetelheid, of erger nog: verkrijgt het de status van cult-fenomeen (The Room, anyone?).

Metaforisch verwoord: een retelling en een origineel verhaal is als het verschil tussen de vertaler en de schrijver van een boek. Er bestaan goeie en slechte vertalers, maar het blijven vertalers, geen schrijvers. Men spreekt echter over een heel ander, hoger niveau als het gaat om de schrijver van een boek. De schrijver (of filmmaker, zo je wilt) begint bij nul en bouwt zijn verhaal woord voor woord, beeld voor beeld, op. Het gehele kunstwerk is ontsproten uit zijn of haar geest, is misschien beïnvloed door het een of het ander, maar kan geen vertaling worden genoemd. Dat is een wezenlijk verschil in mijn opinie. Het belang van filmmakers als schrijvers, en niet als vertalers, is in mijn ogen het verder brengen van het medium en/of het genre waar ze deel van mogen uitmaken. Niet alle boeken hoeven Lord of the Ringsen of 1984’s te zijn en niet alle films hoeven Spirited Aways of Snowpiercers te zijn, maar degene die dat wél zijn, zijn originele, baanbrekende films die getuigen van oprechtheid, talent en inventiviteit. Ofwel: Cinderella (2015) herhaalt slechts het genre waar het tot behoort, Coco (2017) voegt iets toe aan het genre — omdat het getuigt van originaliteit.
Een kleine sidenote: in zeldzame gevallen kan een ‘niet-originele’ film (oftewel een reboot, retelling, sequel of prequel) wel degelijk iets bijdragen aan het genre, juist omdat het een onconventionele vertaling is (o.a. Blade Runner 2049 (adembenemende cinematography en lighting design), Pirates of the Caribbean (een verfrissing van het piratengenre met onconventionele hoofdrol) en The Lego Movie (een viering van verbeelding, originaliteit, fandom en stop-motion)).

Om dit artikel af te sluiten: het maken van een originele film getuigt van moed. Een moedige filmmaker is iemand die niet voor zijn verhalen afhangt van andermans fanbase, die niet afhankelijk is van de verhalen die hij van anderen leest of tegenkomt. In mijn ogen is het huidige filmwereldje te nonchalant en laks door gewoon maar overal hun verhalen vandaan plukken, terwijl ze als filmmaker weinig meer doen dan de vertaling maken.
Ik hoop dat we in de toekomst weer originele verhalen gaan maken, die ons verbazen en verbijsteren en verpletteren en ons leren dat film een uniek genre is waar unieke verhalen in passen en horen te bestaan. Ik hoop dat er films blijven komen zoals die van Wes Anderson, met zijn belachelijke, poppenhuisachtige films die zowel visueel als qua script heerlijk vreemd en verrassend zijn. Ik hoop dat er meer films komen zoals de films van Pixar, die originele, frisse nieuwe werelden scheppen. Ik hoop dingen te zien zoals Guillermo del Toro’s originele sprookje Pan’s Labyrith, met ongewone en adembenemende cinematography, geweldige visual storytelling en een fantastisch script dat fris en vreemd aanvoelt.
Storytelling gaat immers niet alleen om het herhalen van iets bekends, maar om het creëren van iets nieuws. Want daar brengen we de (kunst)wereld verder mee.

— EMILIA

*) Mocht je meer over de Kimba/Simba Controverse te weten willen komen: Alli Kat op YouTube maakte een excellent video-essay hierover die ik iedereen aanraad!