Shame-cultuur onder lezers

2019 is net begonnen en zelf vind ik het dan altijd ontzettend leuk om op Goodreads te kijken naar wat mensen als hun nieuwe goal instellen. Dan kijk ik vol bewondering naar de grote getallen die daar staan. Het gemiddelde ligt volgens mij rond de 40 boeken, minder dan een paar jaar geleden, heb ik me laten vertellen. Dat komt omdat tegenwoordig veel mensen één boek invullen. Dat is prima: veel mensen kiezen voor één boek, omdat ze zichzelf geen druk op willen leggen, maar alsnog willen bijhouden hoeveel ze lezen. Ik heb dat zelf ook eens gedaan. Mijn mond viel dan ook open van verbazing toen ik zag dat iemand het ontzettend grappig vond dat een van mijn vrienden ervoor gekozen had dit jaar één boek als goal te zetten. Het herinnerde me aan een van de naar mijn mening meest irritante ‘flaws’ in de leeswereld: het idee dat meer altijd beter is.


Ik weet nog dat ik ontzettend veel las toen ik op de basisschool zat. Dan ging ik naar de bieb op zaterdag of woensdagmiddag, leende ik zes boeken – waarvan ik er vaak twee die dag zelf al uitlas – en ging een week of soms zelfs een paar dagen terug voor nieuwe. Samen met mijn zusje ging ik soms logeren bij een oudtante, en één van de drie dagen dat we daar waren gingen we standaard naar de bieb, gewoon om te lezen voor een middag. Het was zorgeloos en fijn, nog steeds een van de herinneringen uit mijn jeugd die ik enorm koester. Maar het was niet alleen zo goed en fijn omdat ik van lezen hield. Het was meer dan dat: ik las omdat ik het wilde, omdat ik er plezier uit haalde. Ik las niet omdat het moest. Ik probeerde niet drie boeken op één dag te lezen zodat ik er daarna over kon opscheppen. Ik deed het voor de verhalen, omdat ik ervan genoot, en ik schoot er niet doorheen omdat ik het uit wilde hebben, maar omdat ik te benieuwd was naar wat er ging komen.


Ook op de middelbare hield ik nog van lezen. Toen ging de wereld van Young Adult voor me open, en ik denk dat dit de tijd was dat ik het meest geobsedeerd met lezen was. Maar alles heeft een einde. Op een gegeven moment was lezen voor mij niet meer in een nieuwe wereld duiken, Lezen was een verplichting, iets wat ik snel moest doen zodat ik kon zeggen dat ik het gelezen had. Ik had op dat moment een goede vriendin die heel snel las. Ik wist dat ik trager las, maar wilde dat niet toegeven. Want snel lezen is beter, toch? Als je sneller leest, kan je meer lezen. Plots ontstond er voor mijn gevoel een shaming-cultuur rond lezen. Wat gek was, want ik las nog steeds ongeveer het meest van al mijn vrienden. Maar om me heen merkte ik toch meer die mentaliteit: als je niet veel leest, lees je niet goed. Op dat moment had ik een soort boekgroepje van internet-vrienden. Zij lazen ook ontzettend veel. In 2015 deed ik voor het eerst mee met de Goodreads-challenge, samen met hen. Ik had als doel 100, dacht dat ik dat wel makkelijk kon halen. Ik had die zomervakantie daarvoor immers 30 boeken gelezen in zes weken. Die andere 70 moesten dan toch wel lukken? Al snel merkte ik dat het makkelijker gezegd dan gedaan was. Ik verlaagde mijn doel naar 50, wat ik net haalde. Op dat punt maakte het me niet eens echt uit. Ik wilde gewoon hoger dan die andere mensen, of in ieder geval ongeveer even hoog. Anders had ik gefaald.


Het jaar daarna ging alles enkel sneller naar beneden. Ik las amper, behalve voor school. Ik haatte het, maar als ik las, deed ik dat niet meer voor mezelf. Als ik niet las, voelde ik me stom omdat ik niet las. Daarom kwam ik in ongeveer de ergste reading slump die ik ooit heb gehad. Er zijn in die tijd kleine fases geweest waarin ik wel las en er weer van genoot. Daarna viel ik echter weer in mijn diepe kuil. Boven alles voelde ik me gewoon heel slecht. Ik zag nog steeds hoeveel anderen lazen en ik wilde dat ik meer als hen kon zijn. Zij deden het echt goed.


In 2018 wilde ik de druk van mijn eigen schouders halen en stelde ik als Goodreads-goal één boek in. Ik heb het hele jaar niet gekeken naar hoeveel ik las. 2018 was ook een zwaar jaar: ik wist dat het laatste wat ik kon gebruiken extra stress was, dus zette ik lezen bewust op een – nog lager – pitje. Eind 2018 keek ik naar mijn boekentotaal en ik kon wel door de grond zinken. Vijftien boeken. Minder dan twintig. Ik kon me niet herinneren dat ik ooit zo weinig heb gelezen. Ik kon op dat moment wel huilen. Ik voelde me helemaal niet productief. Lezen was vroeger mijn leven geweest en nu? Nu kon ik zelfs dat niet meer. Ik herpakte me. Stelde een nieuw doel voor 2019. Iets wat haalbaar was, wat me uitdaagde, maar wat niet te veel druk op me legde. Ik dacht: als ik dit aanhoud, komt het wel goed.


2019 is nog niet zo lang bezig, dus ik kan niet zeggen of ik nu echt helemaal uit mijn reading slump ben. Ik kan je wel zeggen dat wat ik dacht, niet was wat me eruit trok. Hier is de harde waarheid: een stom getal maakt je niet gelukkig. Een nummer die we associëren met productiviteit laat ons misschien voor een moment goed voelen, maar trekt je veel harder naar beneden als het tegenzit. Je hóéft niet veel te lezen om een lezer te zijn. Je hóéft niet al je vrije tijd met je neus in de boeken te zitten om zoveel mogelijk te lezen. Je moet lezen omdat je het wil. Omdat het jou gelukkig maakt. Ik heb tot nu toe vier boeken gelezen dit jaar. Allemaal heb ik gelezen met een glimlach op mijn gezicht. Ik genoot van het lezen. Voor het eerst voelde ik geen druk meer op mijn schouders, had ik niet dat stomme idee in mijn achterhoofd dat ik dit boek enkel las om het nummertje aan het eind van het jaar omhoog te krijgen. Dat is niet waar lezen om gaat.


Het punt wat ik uiteindelijk wil maken is: het maakt niet uit hoeveel je leest. Je mag trots zijn als je 40 boeken leest. Je mag trots zijn als je 15 boeken leest. Je mag trots zijn als je 100 boeken leest, maar je mag ook trots zijn als je 1 boek leest. Het is niet zo dat als je niet genoeg doet van iets, je het net zo goed niet kan doen. Soms is het doen van iets genoeg. En ik ben er klaar mee dat mensen elkaar constant shamen en judgen voor dingen waar ze geen recht van spreken over hebben. Hier is mijn boodschap voor die mensen: jullie verpesten de stemming en het idee van hobby’s. Laat mensen doen wat ze leuk vinden en laat ze gewoon in hun waarde. Geloof me, je gaat niet meer genieten door mensen constant te bekritiseren om wat ze wel of niet doen. Daarmee sleur je jezelf alleen maar de afgrond in.

Lea