Censuur in de literatuur

Censuur is de beperking van iemands vrijheid van meningsuiting.


Deze titel klinkt misschien een beetje vreemd. Censuur in de literatuur? Hebben we het dan niet over toestanden van meer dan dertig jaar geleden? In zekere zin ja, de wereld staat meer open voor minderheden dan ooit! Ook al zijn we er nog lang niet, tegenwoordig kan en mag bijna alles als het met het nodige respect gebeurt en dat is een geweldig goede zaak. Natuurlijk weerspiegelt zich dit ook in de boekenwereld met mensen die over alles durven schrijven en het debat op een prachtige manier opentrekken naar nog onontgonnen gebieden van onder andere frustraties en discriminatie. Daarom hebben schrijvers, ondanks onze open wereld, nog steeds een beetje de functie van stille klokkenluiders. Je hoort een jaar niks van ze en BAM, daar komt hun ene mooie schot op doel met dat boek dat net op het juiste moment weer zegt wat er gezegd moet worden.

Ja, ik ben blij en trots om in deze tijd een schrijver te mogen zijn.

Dat wilt niet zeggen dat censuur niet van alle tijden is. Ik heb lang getwijfeld om hierover een review te schrijven, maar nadat ik een drietal gelijkaardige voorvallen heb zien voorbijkomen op evenveel weken, besloot ik dat het nodig was.

Want hoewel censuur op boeken (op enkele uitzonderingen na) niet meer van deze tijd is, is censuur op recensies dat blijkbaar wel. Of dat vinden bepaalde schrijvers toch normaal. Meerbepaald heb ik het over dit soort absurde situaties: het boek wordt gepubliceerd en mensen lezen het. Bloggers en lezers vinden het boek goed of slecht en willen hun mening delen met de wereld om anderen aan te sporen of juist tegen te houden om dezelfde ervaring als hen mee te maken door het lezen van het boek. Een prachtig systeem als je het mij vraagt, vandaar dat ik ook altijd mijn goodreads bij de hand houd als ik een boek wil kopen.

Jammer genoeg vindt niet iedereen dit. Het scenario dat ik voor u wil schetsen: een blogger/lezer schrijft een negatieve recensie, plaatst deze op zijn eigen blog en op Goodreads. De auteur besluit dat het een onnoemelijk foute beslissing is en nagelt de slechte review aan de schandpaal. Dit laatste ging van openbaar druk zetten op de bepaalde persoon zodat die zijn mening zou bijstellen tot de review op Facebook plaatsen en het voorval (met naam en toenaam van de blogger erbij) openlijk uitlachen voor zijn 1300+ volgers.

Voor de auteurs onder ons, mensen die boeken, kortverhalen of voor mijn part een stuk tekst op een online platform geplaatst hebben: alsjeblieft, denk na. Meer vraag ik niet, want vanaf het moment dat je begint na te denken, besef je dat er geen enkele mogelijke reactie is waarop je goed uit dit soort verhalen komt.

Ik verwacht eigenlijk gewoon dat de auteurs van deze tijd de mensen zijn die ons doen nadenken. Dat is de functie die ik aan boeken geef, aan welk boek dan ook van jeugdboek en YA naar chicklit en literatuur. Daarom moeten net deze mensen ook in staat zijn slechte reviews niet te lezen of gewoon te negeren. Door dit soort wanpraktijken schrikken ze immers mensen af om nog slechte reviews te geven door de schrik om openlijk vernederd te worden voor (in het geval van dat tweede voorbeeld) het oog meer dan duizend mensen.

Dat is dus niet meer dan een beperking van het recht op vrije meningsuiting en dus censuur. Als reviewer pin je je namelijk vast op het boek en reageer je op alles wat er gebeurt zonder rekening te houden met wie het geschreven heeft. Daar kan ik mij volledig in vinden, aangezien ik in de boeken die ik lees veelal let op dingen die ik wel, maar zeker ook niet zelf wil zien terugkomen in mijn eigen verhalen en dat komt allemaal in een mogelijke recensie. Ik heb een grote mond en ik besef dat ik me door dit soort voorvallen juist meer brand op de eerlijkheid van mijn reviews, maar ik kan even goed snappen dat heel veel mensen zoiets hebben van ‘laat maar, voor mij hoeft het niet meer’.

Enerzijds (en nu ga ik me specifiek richten) voor de bloggers: wees eerlijk, wees hard en wees zeer kritisch, want jullie horen dit te zijn. Uw mede boekenwurmen en lezers danken u zeer hartelijk voor uw mening. Laat je niet afschrikken door dit soort toestanden en set them on fire if you have to! Ja, steek de boel in brand en voel je niet schuldig. Als auteurs niet tegen kritiek kunnen, moeten ze geen boeken uitgeven en jij bent in de perfecte positie om kritiek te uiten, dus gebruik dat.

En voor de auteurs: denk na, pin je niet vast op zo’n recensie en stuur hoogstens een persoonlijk bericht naar de recensent. Wie weet kan het nog een interessante discussie opleveren! Schoffeer vooral niemand openlijk voor het feit dat hij zijn mening tentoonspreidt, want dat zegt meer over jou dan over de reviewer, hoe ongenuanceerd diens mening ook is.

Daarbij, als je als auteur echt geen kritiek wilt hebben, blijf dan achter je schrijftafel zitten, houd je bestanden op een laptop waar geen internet (en dus ook geen hackers) bij kunnen en ga vooral niks publiceren. Je hebt er een olifantenhuid voor nodig en als je WEET dat je die niet hebt, waar ben je dan mee bezig? Nooit vindt iedereen je boek goed, anders ben jij de eerste die unaniem aanbeden wordt. Congrats, dat is de eerste stap naar ultieme wereldoverheersing.

Gaos